Czy wiesz, że piwo w kulturze Wikingów odgrywało znaczącą rolę? To nie tylko napój, ale także element ceremonii, obchodów i codziennego życia w tej starożytnej społeczności. Dziś przyjrzymy się bliżej roli piwa w życiu Wikingów i jak wpłynęło ono na ich kulturę oraz tradycje. Już teraz przygotujcie się na fascynującą podróż w głąb historii!
Rola piwa w kulturze Wikingów
Piwo było nieodłącznym elementem kultury Wikingów, odgrywając ważną rolę zarówno w ich życiu codziennym, jak i obrzędach religijnych. Przyjrzyjmy się bliżej temu fascynującemu zagadnieniu.
Wikingowie często spożywali piwo jako część swojej diety. Było to nie tylko źródło nawodnienia, ale także stanowiło ważne źródło kalorii w ich trudnym życiu na północy. Piwo było również cenione za swoje właściwości konserwujące, co pozwalało na przechowywanie żywności na długie podróże.
Wikingowie wierzyli, że piwo miało magiczne właściwości i często było spożywane podczas ceremonii religijnych i rytuałów. Uważano, że picie piwa miało zbliżyć ludzi do bogów i zapewnić im szczęście i powodzenie w przyszłości.
Istniały specjalne kufle i naczynia przeznaczone do picia piwa, ozdobione inskrypcjami i symbolami odnoszącymi się do wierzeń wikingów. Piwo było podawane z szacunkiem i ceremoniałem, podkreślając jego ważne miejsce w kulturze tego ludu.
Dzięki zasobności w zbóż i miodzie, wikingowie produkowali różne rodzaje piwa, w tym jasne i ciemne, słodkie i gorzkie. Było to napój dostępny dla wszystkich warstw społecznych, chociaż najlepsze jakościowo piwo było zarezerwowane dla bogatszych i wpływowych osób.
Napój bogów i wojowników
Piwo było napojem, który odgrywał istotną rolę w życiu wikingów. Nie tylko stanowiło źródło nawodnienia, ale także pełniło ważną funkcję społeczną i kulturową. Przyjrzyjmy się bliżej znaczeniu piwa w życiu tych północnych wojowników.
Tradycja warzenia piwa
Wikingowie byli znani z umiejętności warzenia piwa, które było przyrządzane z jęczmienia, miodu, oraz ziół i przypraw. Proces warzenia piwa był starannie strzeżoną tajemnicą przekazywaną z pokolenia na pokolenie.
Wartość kulturowa piwa
Piwo miało ogromne znaczenie w kulturze wikingów. Nie tylko było spożywane na co dzień podczas posiłków, ale także używane podczas ceremonii religijnych, świąt i spotkań społecznych. Stanowiło też ważny element gościnności i wymiany handlowej.
Symbolika piwa
Piwo uważane było za , symbolizujący męstwo, siłę i odwagę. Wierzono, że picie piwa sprawia, że człowiek staje się odważniejszy i gotowy do podjęcia wyzwań.
Podsumowanie
Wikingowie przywiązywali ogromną wagę do piwa, które nie tylko stanowiło źródło nawodnienia, ale było też nośnikiem wartości kulturowych i społecznych. Picie piwa było nieodłączną częścią życia codziennego tych północnych mieszkańców, odgrywając istotną rolę w ich życiu.
Tradycje warzenia piwa w społecznościach wikingów
Wspołeczności wikingów od wieków przestrzegały tradycji warzenia piwa, które odegrało niezwykle ważną rolę w ich kulturze i życiu społecznym. Piwo było nie tylko popularnym napojem, ale także odgrywało istotną rolę w ceremoniach religijnych oraz codziennych rytuałach.
Wikingowie wierzyli, że piwo miało magiczne właściwości i było uważane za napój bogów. Warzone z naturalnych składników, takich jak jęczmień, pszenica, żyto i miód, było nie tylko smacznym trunkiem, ale również uważane było za amulet chroniący przed złymi mocami.
W społecznościach wikingów warzenie piwa było zadaniem powierzonym kobietom, które miały specjalną wiedzę i umiejętności w tej dziedzinie. Były one mistrzyniami w sztuce warzenia trunku, który był nieodłączną częścią życia wikingów.
Piwo było również istotnym elementem spotkań towarzyskich i ceremonii, świętowano nim ważne wydarzenia takie jak narodziny, śluby czy pogrzeby. Społeczności wikingów zbierały się wokół ognisk, przy których delektowały się piwem i wymieniały się historiami i legendami.
Dzięki piwu wikingowie budowali więzi społeczne i wzmacniali solidarność w swoich społecznościach. Napój ten nie tylko gasił pragnienie, ale także integrował ludzi i tworzył wspólnotę opartą na tradycji, szacunku i jedności.
Wikingowie jako znakomici piwowarzy
Wikingowie byli znanymi i cenionymi piwowarami, a piwo odgrywało kluczową rolę w ich kulturze i ceremoniach. Piwo miało nie tylko wartość spożywczą, ale także religijną i społeczną.
Wikingowie używali różnych składników, takich jak jęczmień, miod i zioła, do warzenia swojego piwa. Dzięki temu każde piwo miało unikalny smak i aromat, co sprawiało, że piwo Wikingów było niezwykle różnorodne.
Piwo odgrywało ważną rolę podczas uczty i ceremonii wikingowskich, gdzie było spożywane w dużych ilościach. Było również obecne podczas rytuałów religijnych i ofiarowano je bogom w ramach obrzędów.
Wikingowie cieszyli się reputacją znakomitych gospodarzy, którzy zawsze oferowali swoim gościom obfity posiłek i dobre piwo. Piwo było symbolem gościnności i przyjaźni u Wikingów.
Piwo było również ważnym produktem handlowym wikingów, którzy wymieniali je na inne dobra z różnymi regionami. Handel piwem był powszechny w świecie wikingów i przyczynił się do propagowania kultury piwnej na szeroką skalę.
Znaczenie spożywania piwa w życiu codziennym Wikingów
W świecie Wikingów piwo odgrywało kluczową rolę nie tylko jako napój, ale także jako ważny element kultury i społeczeństwa. Spożywanie piwa było nieodłącznym elementem życia codziennego tych odważnych wojowników, pełniąc funkcje zarówno społeczne, religijne, jak i handlowe.
Piętnastowieczne kroniki opisujące życie Wikingów często podkreślają znaczenie piwa jako napoju o mocnych tradycjach i symbolice. Wikingowie uznawali piwo nie tylko za źródło odżywcze, ale też jako środek, który zbliżał ich do bogów oraz odpędzał zło.
W trakcie spotkań towarzyskich i ceremonii religijnych, Wikingowie podawali sobie piwo jako dowód szacunku i gościnności. Było to również sposobem na budowanie więzi społecznych i umacnianie relacji między członkami plemienia.
Pomimo znanego skłonu do picia i hulanki, Wikingowie potrafili także korzystać z piwa w celach handlowych. Handel piwa był powszechną praktyką na terenach zamieszkanych przez ten lud, co świadczy o jego wartości nie tylko kulturowej, ale też ekonomicznej.
Ogółem, piwo odgrywało bardzo istotną rolę w kulturze Wikingów, będąc nie tylko napojem, ale też symbolem więzi społecznych, religijnych i ekonomicznych. Dla tych odważnych wojowników, spożywanie piwa miało głębsze znaczenie, które przekraczało zwykłe picie alkoholu.
Piwo jako element rytuałów i ceremonii wikingów
Piwo zajmowało istotne miejsce w życiu wikingów, stając się nieodłącznym elementem ich rytuałów i ceremonii. Spożywanie tego trunku odgrywało ważną rolę zarówno podczas świąt, jak i w codziennym życiu społeczności nordyckich. Piwo było nie tylko popularnym napojem, ale także symbolem wspólnoty i przyjaźni.
Wikingowie często spożywali piwo podczas uczt i bankietów, na których obchodzono ważne wydarzenia, takie jak śluby czy narodziny potomstwa. Ta praktyka służyła nie tylko rozrywce, ale także umacnianiu więzi międzyludzkich oraz manifestowaniu statusu społecznego. Piwo było więc nie tylko środkiem do zabawy, ale także nośnikiem wartości kulturowych.
Ważnym elementem kultury wikingów był blot – ceremonia ofiarowania piwa bogom, która miała na celu uzyskanie ich łaski oraz ochrony. W trakcie tego rytuału spożycie piwa było nie tylko aktem religijnym, ale także sposobem na wyrażenie szacunku i oddania hołdu bóstwom. Był to również moment, w którym społeczność dzieliła się ze sobą piwem, wzmacniając tym samym więzi między jej członkami.
Piwo było także obecne w życiu codziennym wikingów, stanowiąc nieodłączny element ich codziennej diety. Dzięki swoim właściwościom odżywczym i energetyzującym, piwo dostarczało wikingom niezbędnych składników odżywczych, umożliwiając im przetrwanie trudnych warunków życia na północy.
Warto zauważyć, że piwo w kulturze wikingów było również traktowane jako środek zapobiegający chorobom, dzięki zawartości alkoholu, który działał antybakteryjnie. Dlatego spożycie piwa było również formą dbałości o zdrowie i hygienę wikingów, pomagając im przetrwać w surowych warunkach środowiskowych.
Piwna uczta – jak Wikingowie obchodzili ważne wydarzenia
Wikingowie, znani ze swoich odważnych podbojów i niezwykłego stylu życia, mieli także swoje niezwykłe tradycje i zwyczaje związane z ważnymi wydarzeniami. Jednym z takich elementów był piwem, które odgrywało znaczącą rolę w kulturze tego ludu.
Piwo było nie tylko popularnym napojem wśród Wikingów, ale też odgrywało ważną rolę w ich celebracjach i uroczystościach. Dlatego też piwna uczta była często centralnym punktem podczas różnych okazji, takich jak święta, narodziny, śluby czy pochówki.
Dla Wikingów piwo było nie tylko pożywieniem i napojem, ale także symbolem bogactwa, gościnności i wspólnoty. Było ono spożywane z szacunkiem i podziwem, z myślą o dobrej zabawie i wspólnym spędzeniu czasu.
W trakcie piwnej uczty Wikingowie mieli okazję wyrazić swoją wdzięczność i szacunek wobec gości, a także okazywać swoje umiejętności wzdłuż i wszerz. Było to także doskonałe miejsce do nawiązywania nowych znajomości i umacniania więzi międzyludzkich.
Dzięki piwnym ucztom Wikingowie mogli pokazać swoją hojność i wspólnie cieszyć się z dobrze zorganizowanej imprezy. Piwo było dla nich nie tylko napojem, ale także symbolicznym gestem jedności i wzajemnego szacunku.
Wikingowie cenili piwo nie tylko za jego smak, ale również za to, co ono symbolizowało w ich kulturze i tradycjach. Dlatego piwna uczta była nieodłącznym elementem wielu ważnych wydarzeń w życiu tego ludu.
Piwo jako środek płatniczy i społeczny w kulturze wikingów
Piwo było nie tylko popularnym napojem w kulturze wikingów, ale także pełniło ważną rolę jako środek płatniczy i społeczny. Wikingowie używali piwa do rozwiązywania sporów, obchodzenia świąt i ceremonii oraz jako formę zapłaty za usługi czy towary.
Wikingowie wierzyli, że piwo miało magiczne właściwości i przynosiło szczęście. Dlatego podczas ważnych spotkań czy negocjacji nie mogło go zabraknąć. Był on także podawany podczas uroczystości związanych z różnymi okazjami, jak wesela czy pochówki.
Jako środek płatniczy, piwo było cenione podobnie jak złoto czy srebro. Często stanowiło równowartość w wymianie handlowej i było akceptowane jako forma zapłaty za usługi rzemieślnicze czy żywność.
Warto zauważyć, że wikingowie pili piwo nie tylko ze względu na jego walory społeczne czy magiczne, ale także jako sposób urozmaicenia codzienności. Była to dla nich nie tylko forma nawadniania, ale także sposób na relaks po męczącym dniu pracy czy podróży.
Wnioskiem z tego wszystkiego jest to, że piwo odgrywało bardzo istotną rolę w życiu i kulturze wikingów. Było nie tylko napojem codziennym, ale także elementem symbolizującym relacje społeczne, płatnicze czy magiczne w tym społeczeństwie.
Znane i nieznane rodzaje piw wikingów
Wikingowie znani są z wielu rzeczy, w tym z ich zamiłowania do piwa. Piwo miało ogromne znaczenie w kulturze Wikingów, pełniąc zarówno rolę społeczną, jak i religijną. Oto kilka znanych i mniej znanych rodzajów piw, które były popularne wśród tej niesamowitej grupy ludzi:
- Miodowe piwo: Miodowe piwo było jednym z ulubionych trunków Wikingów. Było to piwo przygotowywane z dodatkiem miodu, który nadawał mu słodkawy smak.
- Gorzkie piwo: Wikingowie też cieszyli się gorzkim piwem, które było przygotowywane z dodatkiem różnych ziół i przypraw, nadając mu charakterystyczny smak.
Wspólne picie piwa było dla Wikingów ważnym elementem życia społecznego. Piwo było podawane podczas spotkań, świąt czy pochówków. Było ono również używane w obrzędach religijnych, gdzie wierzono, że zjednoczy ono wiarę i społeczność.
Piwo wikingów było też ważnym źródłem składników odżywczych. Wikingowie nie mieli dostępu do wielu świeżych owoców i warzyw, dlatego piwo zawierające jęczmień, żyto czy pszenicę było dla nich cennym źródłem witamin i minerałów.
Rodzaj piwa | Składniki |
---|---|
Miodowe piwo | Miód, jęczmień |
Gorzkie piwo | Zioła, przyprawy |
Niektóre rodzaje piwa wikingów były długowieczne, zachowując swoją popularność do dziś, podczas gdy inne, mniej znane, odeszły w zapomnienie. Jedno jest pewne – piwo miało ogromne znaczenie w codziennym życiu Wikingów i stanowiło istotny element ich kultury.
Składniki stosowane do warzenia piwa przez Wikingów
Podczas swoich podróży i podbojów, Wikingowie pragnęli nie tylko zdobywać nowe terytoria, ale także cieszyć się ulubionym napojem – piwem. Jednakże, wytwarzanie tego trunku przez Wikingów było znacznie bardziej złożone niż mogłoby się wydawać. Składniki używane do warzenia piwa przez tę starożytną społeczność były bardzo różnorodne i często oryginalne. Dzięki nim, piwo pełniło ważną rolę w kulturze Wikingów.
Jednym z kluczowych składników stosowanych przez Wikingów do warzenia piwa była pszenica. Ta zbożowa roślina była niezwykle popularna wśród tych wojowniczych ludzi i stanowiła podstawę wielu receptur na piwo. Dzięki pszenicy, piwo Wikingów miało bogaty i intensywny smak, który z pewnością przypadłby do gustu współczesnym degustatorom craftowych piw.
Oprócz pszenicy, Wikingowie często dodawali do swojego piwa także miód. Ten słodki składnik nie tylko nadawał trunkowi przyjemny smak, ale także pełnił rolę naturalnego konserwantu, przedłużając trwałość piwa. Dzięki dodatkowi miodu, piwo Wikingów miało również delikatny posmak, który wyróżniał je spośród innych trunków tamtych czasów.
Kolejnym ważnym składnikiem używanym przez Wikingów był chmiel. Ta roślina nadawała piwu charakterystyczny gorzki smak i aromat, który bardzo często przypisywany jest właśnie piwom rzemieślniczym. Dzięki dodatkowi chmielu, piwo Wikingów było nie tylko orzeźwiające, ale także miało złożony bukiet smaków, który zachwycał zmysły.
Składnik | Zastosowanie |
---|---|
Pszenica | Podstawa receptur na piwo |
Miód | Słodki składnik i naturalny konserwant |
Chmiel | Nadaje gorzki smak i aromat |
Mity i legendy związane z pijactwem wikingów
Według legend wikingowie byli nie tylko walecznymi wojownikami, ale także znani ze swojego upodobania do trunków alkoholowych. Piwo odgrywało ważną rolę w kulturze wikingów, nie tylko jako napój okolicznościowy, ale także jako symbol społecznych i religijnych obchodów. Sprawdźmy, jak piwo wpływało na życie codzienne i ceremonie wikingów.
**Tradycje picia wikingów:**
- Wikingowie pili piwo podczas uroczystości, świąt i spotkań towarzyskich.
- Było wypijane z dużych kufli wykonanych z drewna lub rogów zwierzęcych.
- Wódki, sprzątywki czy inne mocniejsze trunki były zarezerwowane jedynie na podniosłe okazje.
**Symbolika piwa w wierzeniach:**
- Wikingowie wierzyli, że picie piwa miało oddziaływać na los i powodzenie w wojnach oraz na polowaniach.
- W trakcie ceremonii poświęcali piwo bogom, wierząc w to, że zapewni im ochronę na przyszłe bitwy.
- W skandynawskiej mitologii piwo było kojarzone z mądrością i wiedzą, tym samym umacniając tradycyjne wartości społeczne.
Typ piwa | Symbolika |
---|---|
Miodowe piwo | Symbol obfitości i dostatku |
Coraz ciemniejsze piwa | Symbol siły i męstwa |
**Kontrowersje i przekłamania:**
Pomimo romantycznych wizji pijackich wikingów, nie wszystkie teorie są jednoznaczne. Istnieją kontrowersje co do rzeczywistości ich alkoholowych praktyk oraz rzeczywistego wpływu piwa na ich kulturę i obyczaje.
Znaczenie posiadania piwnych zapasów w wikingowskich osadach
Wikingowie słynęli z wielu rzeczy – od swoich odważnych wypraw wikingów po swoje umiejętności wojownicze. Ale czy wiedzieliście, że piwo odgrywało kluczową rolę w ich kulturze?
Wikingowie byli zapalonymi miłośnikami piwa i często warzyli własne trunki w swoich osadach. Posiadanie zapasów piwa było niezwykle ważne, zarówno z przyczyn praktycznych, jak i kulturowych.
Piwo było nie tylko popularnym napojem spożywczym, ale również miało znaczenie religijne w wikingowskiej kulturze. Wierzono, że bogowie popijali piwo, dlatego było ono również ofiarowywane podczas ceremonii i rytuałów.
Wikingowie uważali piwo za niezwykle ceniony towar handlowy i często wymieniali go podczas swoich podróży i wymian handlowych. Dlatego posiadanie dużych zapasów piwa było kluczowe dla zapewnienia sobie dobrego statusu społecznego.
Wikingowie a piwo:
- Warzenie własnego piwa
- Użycie piwa w ceremoniach religijnych
- Handel piwem
Osada | Zapas piwa (w beczkach) |
---|---|
Kattegat | 50 |
Jomsborg | 75 |
Birka | 100 |
Piwo było nieodłączną częścią życia wikingów i odgrywało kluczową rolę zarówno w ich codzienności, jak i w ich wierzeniach i tradycjach. Dlatego posiadanie piwnych zapasów w wikingowskich osadach było niezwykle istotne dla funkcjonowania społeczności wikingów.
Kultura tawern i piwnych domów wśród wikingów
Wikingowie są powszechnie kojarzeni z odwagą w walce, umiejętnościami żeglugi oraz bogatą kulturą piwną. Piwo było nieodłącznym elementem życia społeczności wikingów, od codziennych spotkań w tawernach po wyjątkowe ceremonie i uczty.
Piwo warzone przez wikingów miało ogromne znaczenie społeczne i religijne. Było uważane za napój bogów, dzięki czemu podczas ważnych wydarzeń, takich jak śluby czy pochówki, niezmiennie towarzyszyło uczestnikom. Wikingowie wierzyli, że picie piwa miało moc magiczną, która przynosiła szczęście i ochronę przed złem.
W tawernach i piwnych domach wikingów spotykali się zarówno mężczyźni, jak i kobiety, aby celebrować, wspominać lub podejmować decyzje. Piwo było nie tylko napojem, ale także środkiem społecznego, kulturalnego i politycznego dialogu.
W kulturze wikingów piwo było również ważnym elementem gościnności. Gospodarz zawsze zapewniał swoim gościom obfitą ilość piwa, aby pokazać swoją hojność i życzliwość. W ten sposób piwo stanowiło symbol jedności i wspólnoty społeczności.
Pomimo popularności piwa wśród wikingów, warto zauważyć, że niektóre tawerny i piwne domy były przeznaczone wyłącznie dla mężczyzn. Kobiety rzadziej uczestniczyły w publicznych spotkaniach, a jeśli już to robiły, to najczęściej w gronie bliskich przyjaciół lub rodzin.
Współczesne rekonstrukcje wikingowskich tawern i piwnych domów często stanowią atrakcyjną atrakcję turystyczną, pozwalając odwiedzającym przenieść się w świat starożytnej kultury nordyckiej. To doskonała okazja do spróbowania tradycyjnego wikingowskiego piwa i poczucia ducha tamtych czasów.
Wpływ spożywania piwa na hierarchię społeczną wikingów
W świecie wikingów, piwo odgrywało znaczącą rolę nie tylko jako napój, ale również jako element kultury i społeczeństwa. Spożywanie piwa miało wpływ na hierarchię społeczną wikingów, kreując określone normy i relacje między nimi.
Piwo było nieodłącznym elementem większości ceremonii i świąt wikingów, gdzie spożywanie tego napoju miało symboliczne znaczenie i tworzyło więzy społeczne. Było uważane za napój bogów, co dodawało mu dodatkowego wymiaru kulturowego i religijnego.
Wódz lub jarl często pił piwo z jego podwładnymi, co umacniało więzy w grupie i określało relacje w hierarchii społecznej. Spożywanie piwa było więc nie tylko aktem celebracyjnym, ale również sposobem na podkreślenie pozycji i autorytetu w danej społeczności.
W trakcie zgromadzeń i narad wikingów, piwo było sprawdzianem męstwa i lojalności. Ci, którzy potrafili dużo wypić bez utraty przytomności, byli szanowani i traktowani poważniej przez innych członków społeczności.
Ponadto, piwo miało także funkcję regulującą konflikty i spory między wikingami. Podczas rozmów o ustalaniu granic czy rozstrzyganiu sporów, pite razem piwo pomagało zmiękczyć postawy i znaleźć kompromisowe rozwiązanie.
Wódz/Jarl | Znaczenie w społeczności |
Erik I Bezbrody | Najpotężniejszy wódz, decydował o losach całej społeczności |
Sigrid Żelazna Pięść | Odpowiadał za obronę wioski i organizację wypraw łupieżczych |
Bjorn Łowca | Zajmował się polowaniami i zbieraniem surowców |
Piwo a religijne wierzenia Wikingów
Piwo odgrywało istotną rolę w religijnych wierzeniach Wikingów. Było uważane za napój bóstw, szczególnie Thor’a, bogini burzy i wojny, którego modlili się Wikingowie. Piwo było również używane w rytuałach ofiarowania i świętowaniu ważnych wydarzeń, takich jak narodziny, śluby czy pogrzeby.
Wikingowie wierzyli, że spożywanie piwa miało wpływ na przyjęcie błogosławieństwa od swoich bogów, co przynosiło im powodzenie w bitwach i życiu codziennym. Dlatego piwo było często spożywane podczas uroczystości religijnych i obrzędów, jako sposób na nawiązanie kontaktu z boskością.
Według legend, podczas rytuałów ofiarowania Wikingowie zanosili bogom ofiary w postaci miseczki z piwem, które wylewali na ziemię jako gest oddania czci. Piwo było również pijane w szczególnych kielichach ozdobionych runami i symbolami religijnymi, co miało wpływ na magię i siłę napoju.
Piwo było obecne nie tylko w praktykach religijnych, ale również w codziennym życiu Wikingów. Spożywano je podczas spotkań towarzyskich, przyjęć i uczcie, gdzie pełniło funkcję integrującą społeczność i umacniającą więzi międzyludzkie.
Znaczenie piwa w kulturze Wikingów nie da się przecenić. Było ono nieodłącznym elementem życia codziennego i kulturowego tych ludzi, które odzwierciedlało ich wierzenia, zwyczaje i wartości. Dlatego piwo nie tylko zaspokajało pragnienie, ale również miało głęboki wymiar symboliczny i religijny.
Na zakończenie warto zauważyć, że rola piwa w kulturze Wikingów była niezwykle istotna i odgrywała kluczową rolę w społeczeństwie oraz obyczajach tego tajemniczego ludu. Picie piwa nie tylko stanowiło element codziennej rutyny, ale także miało znaczenie symboliczne oraz społeczne. Dzięki piwu Wikingowie zbliżali się do swoich bogów, celebrując ważne wydarzenia i uczestnicząc w rytuałach. Ta niezwykła relacja między piwem a Wikingami wpłynęła nie tylko na ich kulturę, ale także na obecne spojrzenie na ten tajemniczy lud i ich obyczaje. Warto więc pamiętać, że piwo było nie tylko napojem Wikingów, ale prawdziwym znakiem ich tożsamości i sposobu życia.